"[Ρήγας] [...] Όθεν αν είχεν η σελήνη ανθρώπους επάνω της, εκείνοι οπού ήθελε κατοικούν εις το ένα ήμισύ της, ήθελαν έχη δεκαπέντε ημερών νύχτα, εν καιρώ οπού εις το άλλο μισόν της ήθελαν έχει δεκαπένε ημερών ημέραν οι άλλοι (ήγουν εις τους πόλους της) και πάλιν, όταν τριγυρίζη εις τον εαυτόν της η σελήνη, έχουν ετούτοι οπού είχον νύχτα ημέραν, και οι άλλοι μισοί έχουν νύχτα.
[μαθητής] Αυθέντη μου, με λέγετε πως κατοικούν άνθρωποι εις την σελήνην, λοιπόν αυτή κατά τον λόγον σας έπεται να είναι ένα σώμα καθώς και η γη μας.
[Ρήγας] Ναι (απεκρίθην) το πιστεύουν όλοι δια βέβαιον, πως η σελήνη είναι σώμα καθώς και η γη μας, [...]
[μαθητής] Σας παρακαλώ ας μη βάλωμεν κανέναν κάτοικον εις αυτούς τους δύο πλανήτες [τον Ερμή και τον Κρόνο], διατί θέλει ευρίσκονται ωσάν εις τον άδην, και να τυραννούνται οι μεν δια της φωτιάς, οι δε δια της ψύχρας. Προ πάντων όμως, αν είναι αυτού κάτοικοι, πρέπει να ζούν τρώγοντες αέραν, διατί είς τους Ερμήτας από την ζέστην θέλει καίγονται τα πωρικά, εις δε τους Κρονίους, θέλει ξεπαγιάζουν από την ψύχραν: ας μην τους αφήσωμεν λέγω τους δυστυχείς αυτούς μήτε με την διάνοιάν μας καν να μην υποφέρωμεν οπού να ευρίσκονται εις τοιαύτην παιδείαν.
[Ρήγας] Του λόγου σου κάμνεις τα συμπεράσματά σου ωσάν ένας κάτοικος της γης παιδί μου, ο οποίος μετρά τα αποτελέσματα και τα φαινόμενα των άλλων πλανητών, από όσα βλέπει εις τον εδικόν του και συγκρίνει με τον εαυτόν του και τους κατοίκους των. Άραγε δεν είναι δυνατόν να ευρίσκονται φυτεμένοι άνθρωποι εις κανέναν πλανήτην, και να ζούν μόνον με αέρα μην έχοντες χρείαν από φαγί; Και οι κάτοικοι του Ερμού να είναι μιας φύσεως που να ημπορούν να υποφέρουν την φωτιά, καθώς λέγουν πως και η σαλαμάνδρα ζη εις το πυρ; Και εκ του εναντίου πάλιν οι κάτοικοι του Κρόνου να έχουν δια τροφή τους κρύσταλλον και χιώνι και να ευρίσκονται πολλά καλά εις μιάν τοιαύτην ψύχραν;
[μαθητής] Όταν αυτό ήταν αυθέντη μου, ήθελε μας κλαίουν λοιπόν οι κάτοικοι του Ερμού, αν τους ήταν γνωστός ο πλανήτης μας, νομίζοντες πως ξεπαγιάζομεν από την ψύχραν και εκείνοι του Κρόνου ήθελε πιστεύουν πως αναλούμεν από την ζέστην.
[...]
[Ρήγας] Αν δεχθώμεν την υπόθεσην αυτήν, ήγουν πως ο θεός δεν έκτισε τίποτες του κάκου, οι πλανήτες πρέπει να αφορούν εις ένα τέλος [δηλαδή έναν σκοπό] και μίαν αιτίαν. Αμή πες με, διατί άλλο εκτίσθησαν; Κατά το παρόν ημείς δεν ιξεύρομεν να ωφεληθώμεν τίποτες απ’ αυτούς, όθεν πρέπει να ερευνήσωμεν εις τους ίδιους την αιτίαν δια την οποίαν εκτίσθησαν και δεν βλέπομεν άλλην οπού να μας πληροφορήσει τόσον, παρά αν ειπούμεν πως είναι κατοικημένοι. Συμπεραίνομεν έτι, ότι αφ ου είναι κατοικημένοι, εκτίσθησαν δι’ αυτό, και ότι έχουν οι κάτοικοί τους μίαν παρόμοιαν φύσιν και διάνοιαν με ημάς, και τελευταίον ότι, άνθρωποι μιας παρομοίας φύσεως με την εδικήν μας, ήθελαν γενή στάκτη και κονιορτός εις ένα λεπτόν κατοικούντες τον Ερμήν, ή ήθελαν ξεπαγιάσει εις τον Κρόνον [...]"
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου